Τα τελευταία 3-4 μόλις χρόνια έχουμε παρατηρήσει στο πρόγραμμα σπουδών του (δικού μας) τμήματος αγγλικής γλώσσας & φιλολογίας να αλλάζει η διάρθρωση των ομάδων μαθημάτων με ρυθμούς πολυβόλου (ιδίως στην κατεύθυνση λογοτεχνίας/πολιτισμού). Αναλυτικότερα, είτε μεταφέρονται μαθήματα από τη μία ομάδα στην άλλη, είτε κάποια καταργούνται για να έρθουν άλλα, καινούργια, στη θέση τους. Εκ πρώτης όψεως δε φαίνεται εδώ κάτι το αξιοπερίεργο, παρά μόνο μία «αδιάφορη» διοικητική ρύθμιση του προγράμματος σπουδών. Στην πράξη όμως, αναδύθηκε μία σειρά ζητημάτων που θίγουν (έμμεσα ή άμεσα) το δημόσιο/δωρεάν χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και παράλληλα ενισχύουν τη γραφειοκρατική, ολιγαρχική οργάνωση του ελληνικού πανεπιστημίου.
Πρώτο θύμα των αλλαγών αυτών στάθηκαν οι επί πτυχίω φοιτήτριες και φοιτητές του τμήματος. Ως γνωστόν, για να αποφοιτήσεις, πρέπει να έχεις περάσει ένα μάθημα επιλογής ανά ομάδα. Μετά τις μετακομίσεις των μαθημάτων όμως, μεγάλο κομμάτι των επί πτυχίω βρέθηκε να έχει περάσει 2 (ή και παραπάνω) μαθήματα απ’ την ίδια ομάδα, ενώ από άλλες που είχε ήδη περάσει σύμφωνα με το παλιό πρόγραμμα, τώρα να χρωστάει τα πάντα. Για παράδειγμα, μπορεί κάποια φοιτήτρια να είχε περάσει ένα μάθημα απ’ τη Β ομάδα και ένα απ’ τη Γ ομάδα, στη συνέχεια το μάθημα της Β να πήδηξε στη Γ, και τώρα να βρέθηκε να χρωστάει ένα παραπάνω μάθημα για πτυχίο απ’ ότι υπολόγιζε… Το χαοτικό αυτό σκηνικό (ειδικά αν σκεφτούμε το άπειρο των συνδυασμών που προέκυψαν για κάθε φοιτητή/τρια), ήρθε να συμπληρώσει μια διπλή καινοτομία ως προς τους όρους που θα εξετάζονται οι επί πτυχίω στα καινούργια μαθήματα του προγράμματος σπουδών. Πρώτον, αν κάποιος επί πτυχίω θελήσει να αποφοιτήσει στην εξεταστική του Φλεβάρη (για να προλάβει να δώσει στον ΑΣΕΠ π.χ.), θα έχει τη δυνατότητα να εξεταστεί στα μαθήματα της προηγούμενης χρονιάς, πριν την αλλαγή του προγράμματος δηλαδή. Αν όμως για οποιονδήποτε λόγο δε θέλει ή, κυρίως, δε μπορεί/προλαβαίνει, θα πρέπει να παρακολουθήσει απ’ την αρχή τα νέα μαθήματα του εαρινού εξαμήνου για την εξεταστική του καλοκαιριού. Δικό του θέμα; Όχι ακριβώς. Υπάρχει μια μικρή διαφορά, η οποία είναι και η δεύτερη πλευρά αυτής της καινοτομίας. Σύμφωνα με απόφαση της συνδιοίκησης του τμήματος, κανείς φοιτητής και καμιά φοιτήτρια επί πτυχίω δε θα δικαιούται βιβλία για τα αλλαγμένα μαθήματα της σχολής. Ο λόγος : «έχουν πάρει ήδη βιβλία για 38 μαθήματα, οπότε ξεχρεώσαμε απέναντί τους. Μπορούν πάντα να τα αγοράσουν ή να τα φωτοτυπήσουν».
Η δημιουργικότητα των υπευθύνων για το τμήμα μάς έφερε απέναντι σε δύο ζητήματα τα οποία περιμέναμε να μας έρθουν από αλλού – από το νόμο-πλαίσιο. Κι όμως, μέσω μίας «αθώας» αλλαγής του προγράμματος σπουδών, η φοιτητική ζωή εντατικοποιείται και το κόστος των σπουδών περνάει στη δική μας πλευρά. Απλούστερα: αν δε στρωνόμαστε να περνάμε τα μαθήματα στην ώρα τους (ακόμα κι αν παράλληλα δεσμευόμαστε από άλλες υποχρεώσεις – π.χ. δουλειά), θα ζούμε στην επισφάλεια των συνεχών αλλαγών στο πρόγραμμα και μετά θα ψάχνουμε να αγοράζουμε ή να φωτοτυπούμε τα συγγράματά μας.
Και εδώ έρχεται να κολλήσει το θέμα της θέσης και της συμμετοχής μας στην ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία και τις αποφάσεις που αφορούν το τμήμα. Καταρχάς, ο τρόπος με τον οποίο συμμετέχουμε στην εκπαιδευτική διαδικασία, καλλιεργεί και τη συγκεκριμένη σχέση που αποκτούμε με το αντικείμενο των σπουδών μας. Όσο πιο πολύ απομακρυνόμαστε από τη ενεργή διαμόρφωση της πρώτης, τόσο απομακρυνόμαστε και από μια αυθεντική σχέση με το αντικείμενο. Ένας παθητικός και ουδέτερος δέκτης του αμφιθεάτρου δε μπορεί ούτε να κατανοήσει το περιεχόμενο των μαθημάτων του, ούτε και να αναπτύξει τη δική του δημιουργικότητα και κριτική σκέψη. Μπορεί μόνο να αποστηθίσει και να αναπαράξει μηχανικά ό,τι του ζητηθεί, όταν του ζητηθεί. Ενώ όμως το τμήμα του αγγλικού μας προσφέρει τη δυνατότητα, μετά το 2ο έτος, να φτιάξουμε πιο ελεύθερα το πρόγραμμα σπουδών μας μέσω των ομάδων μαθημάτων επιλογής, από την άλλη αλλάζουν συνεχώς τα ίδια τα μαθήματα. Αντί, τελικά, να καταφέρουμε να ορίσουμε ένα σταθερό σημείο αναφοράς για τις σπουδές μας (κάτι που θα μας επέτρεπε στη συνέχεια να τις επεξεργαστούμε πιο προσεκτικά και, αν τα καταφέρουμε, να τις αμφισβητήσουμε με δημιουργικό τρόπο), αναγκαζόμαστε να προσαρμοστούμε μηχανικά σε ένα περιβάλλον που διαρκώς αλλάζει, πριν προλάβουμε καλά καλά να έρθουμε σε επαφή μαζί του.
Όλα τα παραπάνω, πέρα από τη στενή διπλή κατεύθυνση που δείξαμε στην προ-προηγούμενη παράγραφο, αναδεικνύουν κυρίως τη γραφειοκρατική, ιεραρχική οργάνωση του πανεπιστημίου. Αναδεικνύουν τη διάκριση μεταξύ μιας κάστας καθηγητών-«αυθεντιών» (και για bonus, των εκλεγμένων παραταξιακών που μας εκπροσωπούν και προασπίζονται τα «συμφέροντά μας»…) που, πεφωτισμένοι και αλάθητοι, αποφασίζουν πού, πώς, τι θα μαθαίνουμε (και μετά μας εξετάζουν αν τα μαθάμε και σωστά), και ημών – μιας άμορφης αλλά ομοιόμορφης φοιτητικής μάζας, στον τιμητικό ρόλο του παθητικού δέκτη. Επίκαιρη ένδειξη: ένα πρόγραμμα σπουδών αλλάζει κατά το ήμισυ (χωρίς να εξετάζουμε προς το παρόν τη σκοπιμότητα αυτών των αλλαγών), κι όμως όλα δείχνουν να κυλούν φυσιολογικά, χωρίς να αμφισβητήσουμε ή να αναρωτηθούμε πού και πώς παίρνονται αυτές οι αποφάσεις και κυρίως γιατί ερήμην μας, παρά μόνο για το πώς τελικά θα ανταποκριθούμε στις νέες απαιτήσεις..
Όπως και να ‘χει παρ’ όλα αυτά, το πανεπιστημίο δεν παύει να είναι ένας δημόσιος χώρος, όπου μπορούμε να σκεφτούμε, να αμφισβητήσουμε και να αγωνιστούμε. Αν ξεφύγουμε απ’ αυτήν την απάθεια για τα κοινά, ίσως μπορέσουμε κάποτε να διεκδικήσουμε μία αξιοπρεπή, ισότιμη συμμετοχή σε μία απελευθερωτική παιδεία. Αλλά σίγουρα θα καταφέρουμε, σήμερα για αρχή, να αρθρώσουμε ριζοσπαστικά το λόγο μας και να προβάλουμε συλλογικά τις επιθυμίες μας για τα θέματα που μας αφορούν.
Ελευθεριακή Παρέμβαση Φλς (Αγγλικό)
κατέβασμα κειμένου
κατέβασμα κειμένου
